Στα τέλη
του 1920 , στον μεγαλύτερο «πράσινο» πνεύμονα του κόσμου, ο επιχειρηματικός
μεγιστάνας Henry Ford
προέβη σε ενέργειες για την εκμετάλλευση και την αξιοποίηση των φυσικών πόρων
καουτσούκ. Έχοντας ήδη κυριαρχήσει στην αγορά με την μαζική παραγωγή των
ομώνυμων αυτοκινήτων του, έψαχνε για νέους τρόπους ελαχιστοποίησης του κόστους
της βιομηχανίας του. Γνωστός για την λαμπρή ιδιοφυία του δεν άργησε να βρει
αυτό που έψαχνε σε μια μικρή περιοχή του Αμαζονίου. Έτσι χωρίς να χάσει χρόνο,
ξόδεψε χιλιάδες δολάρια για να μετατρέψει την μικρή αυτή περιοχή στην θρυλική
Fordlândia.
Οι
τεράστιες ποσότητες φυσικού καουτσούκ που υπήρχαν στη περιοχή, σαγήνευσαν τον
μεγαλοεπιχειρηματία καθώς η εκμετάλλευσή
τους , του προσέφερε λάστιχα για τα αυτοκίνητα του με ελάχιστο κόστος
εξαγωγής. Έτσι γεννήθηκε μέσα του η μεγάλη ιδέα της Fordlândia, την αξιοποίηση
δηλαδή του ανθρώπινου δυναμικού της περιοχής για την εξαγωγή του καουτσούκ, ενώ παράλληλα θα προσέφερε στους
ιθαγενείς που θα δούλευαν για αυτόν καταλύματα και σίτιση. Πράγματι η Fordlândia
(που πήρε το όνομα του δημιουργού της λειτούργησε άψογα τον πρώτο χρόνο
επιτρέποντας στους ιθαγενείς να ζουν πιο άνετα και να κρατήσουν τις παραδόσεις
και τον τρόπο ζωής τους, ενώ στον Ford «έσωζε» χιλιάδες δολάρια.
Ο Ford όμως εκτός από άρχοντας
των μηχανών φιλοδοξούσε να γίνει και άρχοντας των ανθρώπων και τότε ξεκίνησε ο
εκφυλισμός της «χώρας» του. Προσπάθησε να μετατρέψει την Fordlândia σε μια
ουτοπική πολιτεία δυτικών προτύπων αδιαφορώντας για τις παραδόσεις των
ιθαγενών. Τα καταλύματα, γρήγορα έγιναν σπίτια που θύμιζαν τα προάστια των
μεγαλουπόλεων, χτίστηκαν νοσοκομεία, σχολεία και καφετέριες, καθώς όμως όλο και
περισσότεροι ιθαγενείς εκδιώκονταν από τις περιοχές τους για να ενταχθούν στην
κοινωνία του βιομήχανου. Αυτή όμως η απότομη αλλαγή του τρόπου ζωής τους
προκάλεσε κρίση, αφού έχασαν την πολιτισμική τους ταυτότητα και επέφερε την
σταδιακή παρακμή της πολιτείας τόσο σε κοινωνικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο.
Δεν άργησαν λοιπόν να εμφανιστούν οι πρώτες
συνέπειες αυτής της μαζικοποίησης καθώς πλέον οι ιθαγενείς εκτός από τα
προνόμια του δυτικού κόσμου που απέκτησαν, αφομοίωσαν και τις συνήθειες και τα
προβλήματα του όπως ο αλκοολισμός, το κάπνισμα κτλ. Ο Ford αγνοώντας τις επιπτώσεις
που είχαν επιφέρει οι ενέργειές του σε εκείνη την περιοχή συνέχισε το πείραμα (
όπως χαρακτηρίστηκε αργότερα από τους κοινωνιολόγους) προσπαθώντας την επίτευξη
της ουτοπικής πολιτείας. Η μεγάλη ρήξη του με τους κατοίκους ήρθε όταν επέβαλε
ένα είδος ποτοαπαγόρευσης και κατέστησε παράνομο το κάπνισμα. Συνεπώς η
εξαγριωμένη και εθισμένη μάζα που είχε δημιουργήσει προσπάθησε να τον
καθαιρέσει ανεπιτυχώς, με αποτέλεσμα την επιβολή δικτατορικών σχεδόν μέτρων
διατήρησης της αρμονία της πολιτείας.
Ύστερα από
λίγα χρόνια, παρόλο που υπήρχαν συγκρούσεις κατά καιρούς ανάμεσα στον Ford και
στους κατοίκους, η μεγάλη καταστροφή ήρθε όταν δημιουργήθηκε στα εργοστάσια για
πρώτη φορά συνθετικό καουτσούκ. Αυτό το γεγονός κατέστρεψε τα επιχειρηματικά
σχέδια του Ford και απέδειξε την Fordlândia μια αποτυχία σε
οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Έτσι έχοντας χάσει ποσά χρημάτων έως και
εκατό εκατομμύρια σημερινά δολάρια ο βιομήχανος παράτησε την πολιτεία και
επέστρεψε στα εργοστάσια για την παραγωγή συνθετικού καουτσούκ.
Η
ερειπωμένη πολιτεία αποτυπώνει την τεράστια προσπάθεια του να δημιουργήσει έναν
τέλειο κόσμο που όμως θα στερεωνόταν σε ξενικά πολιτισμικά στοιχεία.
Γι’αυτό το λόγο η αποτυχία του
πειράματος μπορεί να θεωρηθεί σίγουρη ακόμα και αν δεν την επέφερε το συνθετικό
καουτσούκ αφού είναι αδύνατον να υπάρξει κοινωνική αρμονία όταν επιβάλλονται
διαφορετικά πρότυπα και καταπατάται ο πολιτισμός κάθε λαού. Ίσως βέβαια η
καταστροφή αυτής της πολιτείας να ήταν αναγκαία για να κατανοήσει ο σύγχρονος
άνθρωπος τους κινδύνους της μαζικοποίησης και να μην βιαστεί να «προδώσει» τις
αξίες και τα ιδανικά του.
Πέτρος Τσαλίκης - Γ' Λυκείου
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου