Τα φυλακισμένα μνήματα

Φυλακισμένα Μνήματα είναι η ονομασία ενός κοιμητηρίου το οποίο βρίσκεται στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας όπου οι Βρετανοί έθαβαν τους απαγχονιζόμενους κατά την διάρκεια του ενωτικού απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959, ο οποίος αποτελεί την τελευταία, την πλέον οργανωμένη και συγκλονιστικότερη ίσως προσπάθεια των Κυπρίων για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Άγγλους, και την Ένωση της με την κυρίως Ελλάδα.

Το κοιμητήριο κατασκευάστηκε από τους Βρετανούς επί κυβερνήτη Τζων Χάρντιγκ. Σχεδιάστηκε σαν ένας περιτοιχισμένος μικρός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη. Έμεινε στην ιστορία με την ονομασία "Φυλακισμένα Μνήματα".

Οι Βρετανοί αποφάσισαν να θάβουν εκεί όσους εκτελούνταν για την δράση τους στον απελευθερωτικό αγώνα όπως και ηγετικές μορφές της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.) που σκοτώνονταν σε μάχες για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις. Η ΕΟΚΑ ήταν οργάνωση των Ελληνοκυπρίων που έδρασε κατά την χρονική περίοδο 1955-1959 για την ελευθερία της Κύπρου από την Βρετανική κυριαρχία, εθνική αυτοδιάθεση και την ένωσή της με την Ελλάδα.

Ο χώρος όπου σήμερα βρίσκονται τα «φυλακισμένα μνήματα» διαμορφώθηκε μετά την αποχώρηση των Άγγλων. Ο τελευταίος βρετανός διοικητής των Φυλακών Λευκωσίας παρέδωσε ένα σχεδιάγραμμα, στο οποίο σημειωνόταν πού είχε ταφεί κάθε αγωνιστής.

Στα Φυλακισμένα Μνήματα είναι θαμμένοι δεκατρείς αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α.

Από αυτούς:

· Οι εννιά, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών, εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις φυλακές, την χρονική περίοδο, από 10 Μαΐου 1956 μέχρι 14 Μαρτίου 1957. Η κηδεία τους γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό. Μοναδική παρουσία ήταν εκείνη του ιερέα των φυλακών που έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου. Ύστερα οι Βρετανοί τους έθαβαν, χωρίς να παρευρίσκεται κανένας συγγενής των νεκρών ή άλλος Ελληνοκύπριος. Οι συγγενείς των νεκρών μπόρεσαν να επισκεφθούν τους τάφους μόνο μετά το τέλος του αγώνα.

· Τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ένας πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, μετά τον τραυματισμό του σε μάχη. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σορούς των τεσσάρων αυτών ηρώων στις οικογένειές τους, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν όλους στο κοιμητήριο των φυλακών.

Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς για εξοικονόμηση χώρου.

Στον τοίχο του κοιμητηρίου υπάρχει η επιγραφή: «Τ' αντρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται».